Dieta a trądzik

Historia

Dieta, jako pomoc w leczeniu trądziku była stosowana już od przełomu XIX i XX wieku. Zalecano wtedy ograniczanie spożycia głównie czekolady, cukru i tłuszczu. W drugiej połowie XX wieku nastąpiła zmiana przekonań i opinia, że dieta ma wpływ na trądzik, została uznana za mit, a lekarze skoncentrowali się głównie na różnego rodzaju lekach na tę chorobę skóry. W XXI wieku dermatolodzy i dietetycy ponownie zainteresowali się zagadnieniem. Chociaż do tej pory przeprowadzono stosunkowo mało badań i nie były one zbyt dobrze zaplanowane, to liczba dowodów wskazująca na powiązania pomiędzy dietą a trądzikiem stale wzrasta, szczególnie odnośnie diety o wysokim ładunku glikemicznym oraz spożywania produktów mlecznych.

Węglowodany o wysokim indeksie glikemicznym a trądzik

Najwięcej przeprowadzonych badań na temat powiązania między dietą a trądzikiem, dotyczy wysokiego ładunku glikemicznego, a ich wyniki sugerują, że takie powiązanie może istnieć.

Indeks glikemiczny (IG)

Wskaźnik klasyfikujący produkty żywnościowe zawierające węglowodany, na podstawie ich potencjału do podnoszenia poziomu glukozy we krwi. Wysoki IG mają np. cukier, białe pieczywo, płatki kukurydziane, ziemniaki, natomiast niski IG m.in. orzechy, płatki owsiane, jabłka, jogurt naturalny.

Ładunek glikemiczny (ŁG)

Oprócz jakości węglowodanów bierze też pod uwagę ich ilość. Aby obliczyć ŁG należy pomnożyć IG przez ilość gramów węglowodanów w danym produkcie i otrzymany iloczyn podzielić przez 100. Ładunek glikemiczny diety jest sumą ŁG wszystkich spożytych potraw.

Dieta o wysokim ładunku glikemicznym prowadzi do hiperinsulinemii (wysokiego poziomu insuliny), co wywołuje odpowiedź hormonalną obejmującą:

• Podwyższenie IGF-1, hormonu wspomagającego wzrost komórek skóry oraz zwiększającego biodostępność androgenów, których efektem działania jest m.in. wspieranie wydzielania łoju
• Obniżenie IGFBP-3, co dodatkowo zwiększa dostępność IGF-1 i androgenów oraz wywołuje wzrost komórkowy, przez obniżanie aktywności receptorów retinoidowych

Końcowo prowadzi to do zatykania mieszków włosowych i tworzenia zaskórników.

Przeprowadzone do tej pory badania mają jednak pewne ograniczenia i nie można z nich wyciągnąć pewnych wniosków. Nie wiadomo też, jakie dokładniej wartości ładunku glikemicznego mogą mieć wpływ na rozwój pryszczy. Potrzeba więcej badań, aby sprecyzować rolę diety o wysokim ładunku glikemicznym w powstawaniu trądziku.

Produkty mleczne a trądzik

Wyniki badań nad związkiem pomiędzy produktami mlecznymi a trądzikiem są stosunkowo spójne i wskazują, że u osób podatnych na trądzik, nabiał może zaostrzyć objawy choroby.

Naturalną funkcją mleka jest stymulowanie wzrostu. Składniki mleka mogą brać udział w reakcji hormonalnej, której efektem jest blokowanie porów i powstawanie zaskórników.

• Produkty mleczne zawierają węglowodany i mogą zwiększać nasilenie trądziku przez hiperinsulinemię, która powoduje zwiększenie koncentracji IGF-1. Mleko ma bardzo wysoki ładunek glikemiczny i wywołuje nadspodziewanie duży wzrost insuliny, z tego powodu wpływ spożycia mleka na trądzik może być większy w porównaniu z innymi produktami zawierającymi węglowodany.
• Dodatkowo w mleku znajduje się mnóstwo hormonów stymulujących wzrost, w tym IGF-1, a ich poziom pozostaje wysoki nawet po pasteryzacji, homogenizacji i trawieniu.
• Według wyników badań większy wpływ na trądzik ma mleko odtłuszczone niż tłuste, więc prawdopodobnie to nie zawartość tłuszczu w mleku ma wpływ na chorobę. Wzmożone tworzenie się zaskórników może być natomiast wywołane również innymi składnikami, np. białkami zawartymi w mleku.

Przeprowadzone badania wciąż mają jednak nieco niedociągnięć i powinny zostać uzupełnione. Nadal nie jest pewne czy wpływ mleka na trądzik zależy od hormonów w mleku, białek, wpływu na insulinę i IGF-1 czy też połączenia kilku czynników. Nie można też wskazać ilości mleka, która jest w stanie zaostrzać objawy trądziku.

Kwasy tłuszczowe omega-3 a trądzik

Liczba przeprowadzonych badań na ten temat jest niska, a dowody ograniczone, ale istnieją hipotezy, że kwasy tłuszczowe omega-3 mogą łagodzić wysyp pryszczy, ograniczając reakcję zapalną, przez hamowanie produkcji zapalnych cytokin i leukotrienów. Kwasy tłuszczowe omega-3 mogą dodatkowo łagodzić trądzik przez obniżanie stężenia insuliny i IGF-1 oraz podnoszenie stężenia IGFBP-3, czyli oddziaływanie odwrotne niż w przypadku spożycia nabiału czy produktów o wysokim indeksie glikemicznym. W typowych współczesnych dietach proporcja kwasów tłuszczowych omega-6 do omega-3 jest zaburzona – występuje kilkukrotny niedobór kwasów tłuszczowych omega-3.

Inne składniki odżywcze

Dowody na powiązanie innych składników pokarmowych z trądzikiem są obecnie nieprzekonujące. Oddziaływanie polepszające lub pogarszające symptomy trądziku mogą mieć np. witaminy A i D, cynk, miedź, żelazo, jednak nie wiemy tego, ponieważ nie zostały do tej pory przeprowadzone odpowiednie badania na ten temat.

Podsumowanie

Potrzeba więcej, lepszej jakości badań na temat powiązania diety z trądzikiem. Wyniki dotychczasowych nie pokazują, że dieta wywołuje trądzik, sugerują natomiast, że pewne produkty odżywcze mogą mieć wpływ promujący lub pogarszający trądzik, u osób które mają skłonność do tej choroby. Dowody na powiązanie odnotowano w przypadku spożycia mleka i produktów o wysokim indeksie glikemicznym. Powiązanie to wynika z wpływu czynników żywnościowych na wiele hormonów, które oddziałują na produkcję łoju i komórek skóry.

Chociaż dowody na to nie są jednoznaczne, to odpowiednia dieta może być pomocnym, uzupełniającym czynnikiem w leczeniu trądziku. Oprócz tego właściwe żywienie jest czymś, o co zawsze warto dbać, ponieważ niesie ze sobą wiele właściwości zdrowotnych. Dieta o niskim ładunku glikemicznym, bogata w produkty pełnoziarniste, warzywa i owoce, może m.in. zmniejszać ryzyko raka czy cukrzycy oraz pomagać zrzucić nadwagę. Kwasy tłuszczowe omega-3 także niosą ze sobą wiele plusów dla zdrowia, takich jak leczenie zaburzeń psychicznych, zapobieganie nowotworom i chorobom związanym z krążeniem. Korzystne może być również obniżenie spożycia produktów mlecznych (zwłaszcza odtłuszczonego mleka), ale tylko przy równoczesnym odpowiednim spożyciu wapnia i witaminy D.

Watro samodzielnie obserwować jakie produkty wydają się oddziaływać negatywnie lub pozytywnie na trądzik. Przydatne będzie notowanie co i w jakich ilościach spożywamy. Jeżeli wprowadzi się zmiany w diecie, na ocenę skuteczności potrzeba poczekać minimum 2 miesiące. Cały czas należy też kontynuować standardową procedurę dbania o skórę i leczenia trądziku, a zmiany w diecie traktować tylko jako uzupełnienie terapii.